U zemlji u kojoj se brojke o nasilju nad ženama prečesto tretiraju kao statistika, a ne kao životi koji su prekinuti, 2025. godina nas ponovo suočava sa brutalnom istinom: sistem ne štiti žene.
Dok institucije ponavljaju protokole, porodice sahranjuju majke, ćerke, sestre. Broj ubijenih žena jeste manji nego prethodnih godina — ali ne zato što smo postali bezbedniji, već zato što je najmanje 10 pokušaja femicida uspelo da bude zaustavljeno „slučajno“.
Kada se sabere sve što se ove godine dogodilo, jedno pitanje gori jasnije nego ikada: koliko još života moramo izgubiti pre nego što neko preuzme odgovornost?
U Srbiji je tokom 2025. godine ubijeno najmanje 14 žena, dok se jedan slučaj koji se u javnosti navodi kao petnaesti i dalje ispituje jer nije utvrđeno na koji način je žena pala sa terase. Ubile su ih osobe koje su im bile najbliže: sadašnji ili bivši partneri (8), sinovi (4), kao i unuk i progonitelj. Iako je broj ubijenih žena manji nego prethodnih godina, ova cifra se ne sme posmatrati van konteksta — najmanje 10 pokušaja femicida dogodilo se ove godine. To znači da je broj ubijenih žena mogao biti znatno veći.
Ulična akcija povodom Međunarodnog dana borbe protiv femicida
#Sprečimo femicid zajedno!
Trg Republike
subota, 6. decembar 2025. godine, od 13h do 14h
Autonomni ženski centar i Žene u crnom, uz podršku udruženja žena Anima iz Đulića i uz umetničku podršku Bubnjarki sa ulice i Zoe Gudović organizuju uličnu akciju u subotu 6. decembra 2025. godine od 13h do 14h, na Trgu Republike kako bi pozvale žene koje žive u nasilju i one koji znaju žene koje žive u nasilju da potraže pomoć i podršku obraćanjem SOS telefonima ženskih organizacija!
Skoro polovina ubijenih žena (njih 6) već je ranije prijavljivala nasilje. Prema podacima iz medija, u tri slučaja žene su nasilje prijavljivale više puta. Najmanje petorica učinilaca ranije su bili pritvarani i/ili osuđivani zbog nasilja u porodici i drugih nasilnih krivičnih dela, a jedan od njih je ubio i svoje sedmogodišnje dete.
Kao i prethodnih godina, najveći rizik nose žene starije od 46 godina — njih 11 je ubijeno, dok su tri žene bile starosti između 36 i 45 godina. Devet žena ubijeno je nožem, jedna nelegalnim pištoljem, dve su pretučene do smrti, a dve udavljene.
Najalarmantnije od svega jeste činjenica da su u pet slučajeva postojali jasni pokazatelji visokog rizika da žena može biti teško povređena ili ubijena. Institucije su znale da su učinioci ozbiljno opasni — i opet nisu reagovale. Pogrešnim postupanjem ili potpunim nepostupanjem, omogućile su da se femicidi dogode.
Razočarava i činjenica da Visoki savet sudstva ne utvrđuje odgovornost sudija koji su doneli odluke sa smrtnim ishodom: sudije koje su učiniocu, višestruko prijavljivanom za nasilje nad svim ukućanima, nakon napada na policajca izrekle kaznu kućnog zatvora tokom koje je ubio ženu; sudije koje opasnim učiniocima nisu određivale pritvor; sudije koje nisu izrekle zabranu prilaska žrtvi ni tokom postupka ni nakon presude; sudije koje pri određivanju viđanja deteta sa nasilnim roditeljem nisu proveravale da li je dete bezbedno, i time omogućile da nasilni roditelj ubije i ženu i dete.
Uz sve to, uznemirava i činjenica da rad članova Grupa za koordinaciju i saradnju — mehanizma čija je uloga da spreči femicide — ostaje neprepoznat i nevrednovan. Još više zabrinjava da nadležne institucije i Zaštitnik građana ne utvrđuju zašto pojedine Grupe:
simuliraju sastanke tako što tužioci sami donose odluke bez prisustva policije i centra za socijalni rad, dok se zapisnici naknadno potpisuju; ne pozivaju žrtve u visokom riziku da zajedno kreiraju plan zaštite; ne razmatraju slučajeve kada nasilnik izlazi iz pritvora; ne proveravaju da li učinilac ima pristup nelegalnom oružju ili ratnom iskustvu; ne ispituju da li je ranije bilo davljenja ili pretnji oružjem.
Zbog činjenice da zaštita žena i dece i dalje zavisi od ličnih stavova, znanja i veština pojedinaca u institucijama, pozivamo žene koje žive u nasilju, kao i sve građanke i građane koji poznaju takve žene, da se obrate SOS telefonima ženskih organizacija koje pružaju besplatnu podršku i pomažu ženama da nasilje prijave na način koji ih ne dovodi u još veći rizik.
Životi žena mogu biti spašeni. Ali samo ako prepoznamo rane znakove opasnosti, ako žene imaju svoj bezbednosni plan i ako znaju šta mogu da očekuju od sistema. Jer jedan život koji se mogao sačuvati — već je previše izgubljen.
